การใส่สารกันเสียหรือ Preservatives เป็นส่วนสำคัญในการผลิตเครื่องสำอาง เพราะมันช่วยป้องกันการเสื่อมสภาพของผลิตภัณฑ์ได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสภาวะที่มีการใช้งานสัมผัสโดยตรงกับอากาศ น้ำ หรือจากการใช้งานตามปกติ ของผลิตภัณฑ์ ที่ใช้นิ้วมือสัมผัส  มีโอกาสที่อาจทำให้เกิดเชื้อราและแบคทีเรีย  หรือ จากสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมสำหรับการเก็บรักษา สารกันเสีย Preservative มีบทบาทสำคัญในการป้องกันการปนเปื้อนของจุลินทรีย์ในเครื่องสำอาง ซึ่งอาจมีความสำคัญเป็นพิเศษสำหรับผลิตภัณฑ์ เช่น ครีม โลชั่น และสูตรของเหลว หากไม่มีการเก็บรักษาอย่างเหมาะสม ผลิตภัณฑ์เหล่านี้อาจกลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของแบคทีเรีย เชื้อรา และจุลินทรีย์อื่นๆ ที่เป็นอันตราย ซึ่งก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อสุขภาพ

อย่างไรก็ตามถึงแม้การใช้วัตถุกันเสีย Preservatives ในเครื่องสำอางจะมีประโยชน์ แต่บางคนอาจชอบเครื่องสำอางที่ปราศจากสารกันเสีย ด้วยเหตุผลหลายประการ สารกันเสียทั่วไปที่พบในเครื่องสำอาง ได้แก่ พาราเบน สารที่ปล่อยฟอร์มาลดีไฮด์ และฟีโนซีเอทานอล (Phenoxyethanol) บุคคลบางคนอาจกังวลเกี่ยวกับปฏิกิริยาภูมิแพ้ที่อาจเกิดขึ้น หรือความไวต่อผิวหนัง  และผลกระทบต่อสุขภาพ ต่อสารกันเสียเหล่านี้ ในขณะที่คนอื่นๆ อาจชอบผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมสังเคราะห์น้อยกว่าด้วยเหตุผลส่วนตัว หรือด้านสิ่งแวดล้อม

ดังนั้น การเลือกใช้วัตถุกันเสียในเครื่องสำอางควรพิจารณาอย่างรอบคอบเพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพและปลอดภัยสำหรับผู้ใช้งาน และลดความเสี่ยงในการเกิดปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในระหว่างการใช้งาน จึงต้องใช้วัตถุกันเสียที่ไม่เป็นพิษและปลอดภัยต่อผิวหนังให้เหมาะสม

แล้ว Preservative Free ในเครื่องสำอาง มีจริงเหรอ ?

คำว่า Preservative Free หมายถึงในสูตรของผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง หมายถึง ผลิตภัณฑ์นั้นๆ ไม่มีการใส่สารกันเสีย (preservative) สังเคราะห์หรือเคมี ที่โดยทั่วไปจะมีการเติมในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง โดยมักที่มีในสารกันเสีย รายการขึ้นทะเบียนโดยสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสุข แต่ใส่สารอื่นที่ไม่ได้ขึ้นทะเบียนเป็นสารกันเสียโดยตรงแต่ มีฤทธิ์ต้านการเจริญเติบโตของเชื้อจุลินทรีย์ได้  ร่วมด้วยเป็นสิ่งสำคัญ  เพื่อให้ผลิตภัณฑ์คงความปลอดภัยและมีความเสถียรภาพในด้านประสิทธิภาพและลักษณะเนื้อกายภาพผลิตภัณฑ์ ตลอดอายุการใช้งาน 

การใส่ "Preservative Free" ในเครื่องสำอางมีประโยชน์ในด้านความปลอดภัยและความอ่อนโยนของผลิตภัณฑ์ โดยไม่เสี่ยงต่อผิวหรือเป็นสารก่อมะเร็ง ซึ่งทำให้ผู้บริโภคสามารถเลือกซื้อสินค้าได้ตามความต้องการ

การเลือกใช้สารกันเสียหรือไม่ในสูตรขึ้นอยู่กับความปลอดภัยและความอ่อนโยนของผลิตภัณฑ์ โดยไม่ใช่ดูแค่ว่ามีสารกันเสียหรือเปล่า การตรวจสอบส่วนผสมอื่น ๆ ที่ใส่ในสูตรตำรับ เช่น ครีมยี่ห้อ A มีสารที่ใส่ 8 ตัว คือ A, B, C, D, E, F, G, H สารทั้ง 8 ตัวนี้ไม่มีสารใดเลยที่จัดเป็นสารกันเสียตามประกาศของอย. แต่อาจมีสารตัวใดตัวหนึ่งหรือหลายตัวร่วมกันที่คุณสมบัติเป็นสารกันเสีย 

ปัจจุบันมีการใช้สารสกัดจากธรรมชาติที่มีคุณสมบัติต้านจุลชีพ และเป็นสารกันเสีย ในเครื่องสำอางเพื่อเพิ่มความเสถียรของผลิตภัณฑ์ และลดความเสี่ยงของการปนเปื้อนของจุลินทรีย์ แม้ว่าสารสกัดจากธรรมชาติเหล่านี้อาจให้ประโยชน์ในการเก็บรักษา แต่สิ่งสำคัญคือต้องทราบว่าประสิทธิภาพอาจแตกต่างกันไป และไม่อาจทดแทนความต้องการสารกันเสียสังเคราะห์ในทุกสูตรได้ 

ต่อไปนี้เป็นสารสกัดจากธรรมชาติบางส่วนที่บางครั้งใช้เป็นสารกันเสีย Preservative ใน เครื่องสำอาง:

1. สารสกัดจากเมล็ดเกรปฟรุต (Grape seed extract): GSE มักถูกใช้เป็นสารกันบูดตามธรรมชาติเนื่องจากเชื่อว่ามีคุณสมบัติในการต้านจุลชีพ ประกอบด้วยสารประกอบที่คิดว่าจะช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย และเชื้อรา
2. สารสกัดจากโรสแมรี่: สารสกัดจากโรสแมรี่อุดมไปด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ และมีคุณสมบัติต้านจุลชีพตามธรรมชาติ สามารถใช้เพื่อยืดอายุการเก็บรักษาน้ำมัน และป้องกันกลิ่นหืน
3. น้ำมันทีทรี: น้ำมันทีทรีขึ้นชื่อในด้านคุณสมบัติต้านจุลชีพ และบางครั้งใช้ในเครื่องสำอางเพื่อต่อสู้กับแบคทีเรีย และเชื้อรา อย่างไรก็ตาม มีฤทธิ์แรง และควรควบคุมความเข้มข้นในสูตรอย่างระมัดระวังเพื่อหลีกเลี่ยงการระคายเคืองต่อผิวหนัง
4. สารสกัดจากสะเดา: สะเดามีคุณสมบัติในการต้านเชื้อแบคทีเรีย และเชื้อราแบบดั้งเดิม 
5. สารสกัดจากดอกสายน้ำผึ้ง: สารสกัดจากดอกสายน้ำผึ้งมีชื่อเสียงในด้านคุณสมบัติต้านจุลชีพตามธรรมชาติ และใช้ในเครื่องสำอางบางชนิดเป็นสารกันบูด
6. น้ำมันหอมระเหย: น้ำมันหอมระเหยบางชนิด เช่น ลาเวนเดอร์ ไธม์ และออริกาโน มีคุณสมบัติในการต้านจุลชีพ และสามารถมีส่วนช่วยถนอมผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางได้ 
7. สารสกัดจากรากชะเอมเทศ: สารสกัดจากรากชะเอมเทศมีชื่อเสียงในด้านคุณสมบัติต้านการอักเสบ และต้านจุลชีพ และอาจนำไปใช้ในสูตรเครื่องสำอางเพื่อประโยชน์ในการเก็บรักษา

สิ่งสำคัญคือต้องเข้าใจว่าการใช้สารสกัดจากธรรมชาติเพียงอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอในทุกกรณี โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผลิตภัณฑ์ที่มีแนวโน้มที่จะเกิดการปนเปื้อนของจุลินทรีย์ สูตรเครื่องสำอางมักต้องใช้สารกันเสียผสมกัน และสารสกัดจากธรรมชาติบางชนิดอาจใช้ร่วมกับสารกันเสียสงเคราะห์เพื่อให้ได้การปกป้องในวงกว้างขึ้น เครื่องสำอางไร้สารกันเสีย Preservative Free จำเป็นต้องตรวจสอบฉลากผลิตภัณฑ์เพื่อดูข้อมูลเฉพาะ และพิจารณาประเภทผลิตภัณฑ์ และวิธีการใช้งาน นอกจากนี้ การปฏิบัติตามหลักปฏิบัติด้านสุขอนามัยที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญเพื่อลดความเสี่ยงของการปนเปื้อนเมื่อใช้เครื่องสำอาง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเครื่องสำอางที่ไม่มีสารกันเสีย Preservative Free